Afgelopen week organiseerden wij, de medezeggenschap van 22 Amsterdamse openbare basisscholen, een speciale vergadering over de grootste uitdaging van dit moment: het lerarentekort. Leraren, ouders, bestuur en RvT gingen out-of-the-box; in een creatieve workshop onderzochten we vernieuwende oplossingen.
Nieuwsgierig naar wat we precies hebben gedaan? Welke oplossingen aansloegen aan en welke niet? In twee artikelen vertel ik je graag meer, als voorzitter van de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad van de scholengroep de initiatiefnemer van de workshop. Dit is artikel 2.
Peiling onder ouders en leraren
De eerste peiling in onze workshop leverde een duidelijk beeld op: onze haren gingen overeind staan bij het idee van grotere klassen! OoadA ouders en leraren waren hierin verenigd. Echter, een uur en een creatieve workshop later – bij de tweede peiling – vond een deel van leraren en ouders het toch waardevol om dit idee verder te onderzoeken. Wat er in de tussentijd gebeurde kon je lezen in het eerste artikel. In dit tweede artikel deel ik deze en andere verrassende uitkomsten.
Workshop levert spannende toekomstbeelden op
In de workshop gingen we in groepjes aan de slag om toekomstbeelden te schetsen rondom vier out-of-the-box oplossingen voor het lerarentekort: 1) grotere klassen, 2) lestijd-vermindering, 3) delen van het onderwijs uitbesteden en 4) een grote inzet van online leerplatforms.
Er ontstonden toekomstbeelden waarin ‘zoete inval’ lessen tot zelfs een heel onderwijsfestival in de stad (bijna) realiteit werden. Scholen waar alle muren werden neergehaald om veel flexibeler te kunnen lesgeven, met uiteindelijk 100% gepersonaliseerd onderwijs.
Toekomstbeelden waarin kinderen ’s ochtends werken aan taal en rekenen onder leiding van de docent. En het ’s middags tijd is voor burgerschap, cultuur, sport, etc. Lessen die verzorgd worden door culturele, maatschappelijke en sportinstellingen uit Amsterdam. Ja, zelfs ondernemingen worden gevraagd om les te geven, bijvoorbeeld in computational thinking.
Ook zag een toekomstbeeld het licht met heel korte lesdagen, waarin kinderen alleen nog op school komen voor instructie en thuis de stof verwerken met hulp van een online adaptief leerplatform. Of misschien toch op school, maar dan onder begeleiding van studenten van de universiteit?
Wat leveren toekomstbeelden op?
Vier verschillende beelden dus: maar wat levert dit fantaseren– zo zou de criticus zeggen – nu concreet op?
Allereerst het inzicht dat het denken in mogelijkheden je blik verruimt en onconventionele oplossingen in beeld brengt. Dat wordt ook geïllustreerd door de veranderingen in de uitkomsten tussen peiling 1 (start workshop) en peiling 2 (einde workshop). Als onconventionele oplossingen nodig zijn voor de uitdaging waar je voor staat, dan kan deze manier van denken je dus helpen.
Maar ook levert het denken in toekomstbeelden weer nieuwe ideeën en inzichten op. Wat bij mij bleef hangen was een inzicht rondom het vak van de docent.
Vak van basisschooldocent verandert
Vrijwel alle toekomstbeelden beschreven een andere rol voor de docent. Vaak kwam dit erop neer dat de docent zich specialiseert. De schaarse PABO-gekwalificeerde docent wordt spaarzaam ingezet en de werkzaamheden die anderen kunnen doen worden uitbesteed. In het toekomstbeeld ‘Minder lesuren’ richtte de docent zich alleen nog op taal, rekenen en eventueel de zaakvakken. De overige vakken worden door andere experts gegeven. Bij het toekomstbeeld ‘Online leerplatforms’ gaf de docent alleen nog instructie, het uitgebreide inoefenen wordt door andere mensen of middelen begeleid. Bij het toekomstbeeld ‘Grotere klassen’ werd de functie van de leraar zelfs nog verder ontleed en de taken breed belegd: bij een onderwijsmanager, een vakdocent, een coach, Eddy de onderwijsrobot, de oudere leerling en zelfs een online hulplijn.
Deze ideeën leiden misschien niet tot minder mensen voor de klas. Maar het vergroot wel de poule van mensen waaruit kan worden geput. Dat is ook een oplossing. In alle gevallen leidt het tot een verandering van het vak van de basisschooldocent waarvan wij op dit moment verwachten dat hij/zij alles kan en doet.
Uitbesteden en online leerplatformen krijgen meeste support
In de workshop hebben we met name creatief en verbeeldend gedacht. Dat is een waardevolle maar eenzijdige manier van denken; op basis van alleen creatief denken kun je geen ideeën selecteren. Alle oplossingen vragen verder onderzoek, waarin ook andere manieren van denken hun plek krijgen (kritisch, analyse, proces, etc.). In dit perspectief stelden we aan het einde van de workshop de vraag: Welke out-of-the-box oplossing vind je het waard om verder te onderzoeken?
Toen bleek dat 1) het uitbesteden van delen van het onderwijs en 2) het grootschaliger inzetten van online leerplatformen de meeste support kregen. Overigens werd daarbij geconstateerd dat in veel toekomstbeelden combinaties werden gezocht met andere out-of-the box oplossingen. Wellicht kan het één niet zonder het ander?
Maak ook ruimte voor out-of-the-box oplossingen
Met die gedachte werd de workshop afgesloten. En sluiten we ook bijna de deuren van onze scholen voor de zomervakantie. Daarbij werd terecht geconstateerd dat de workshop geen oplossingen biedt voor de korte termijn; de 8 vacatures die wij vorige week hadden staan nog steeds open. Er moeten dus oplossingen gezocht worden die werken op de korte termijn, dat staat vast. Het pleidooi achter deze creatieve workshop was om óók te werken aan de out-of-the-box maatregelen die op de iets langere termijn effect sorteren. Om te voorkomen dat in 2023 15.000 Amsterdamse kinderen zonder leraar voor de klas staan!
Betina van tekenaarscollectief Bord & Stift heeft een getekend verslag gemaakt van onze workshop. Van de eerste peiling, tot de terugkoppeling uit de groepjes en het gesprek erna, alles is samengevat op één vel papier. Zie hier het resultaat!
